Wie een kerk bouwt, zet zichzelf daarmee ook neer als geloofsgemeenschap in het stadsbeeld. Hoe gebeurt dit? Op 17 mei gingen vijf wetenschappers in op deze vraag in een 100-jarig kerkgebouw – dat van de oud-katholieke parochie Amsterdam. De sprekers lieten zien hoe religieuze competitie langzaam overging in verdraagzame diversiteit. Ruim vijftig bouwkundigen, architectuurhistorici, religiewetenschappers, theologen, en leden van geloofsgemeenschappen vormden het publiek.
Vijf keer religieuze emancipatie en diversiteit in het 19de-eeuwse Amsterdam
Zoals de vijf sprekers lieten zien, had de golf van kerkbouw in 19de eeuw zijn wortels in de religieuze emancipatie in die eeuw. Niet iedereen bouwde op dezelfde manier. Anna Voolstra, verbonden aan de VU en het Doopsgezind Seminarium, liet zien hoe de Doopsgezinde gemeente ervoor koos bescheiden te bouwen, passend bij haar identiteit. Gerard van Manen, gespecialiseerd in de Lutherse kerkgeschiedenis, illustreerde onder meer hoe Lutherse kerkbouw zich onder meer liet leiden door de voorkeuren van de gereformeerde meerderheid. Oud-Katholieken daarentegen kozen in 1914 voor een nieuw gebouw in een moderne stijl in een “booming” gedeelte van Amsterdam liet historicus en bisschop Dick Schoon zien. Dat de emanciperende Rooms-Katholieken in hun “kathedraal aan het IJ”, de Nicolaaskerk, hun trots terugvonden en konden ervaren wie ze waren, vertelde Peter van Dael SJ. Tenslotte liet Herman Wesselink, verbonden aan de VU, in een indrukwekkend exposé zien hoe met name de gereformeerde (hervormede) meerderheidskerk ook stedebouwkundig reageerde op de opkomst van andere kerkgenootschappen. De ruim vijftig deelnemers hoorden ook hoe dit alles in de 20ste eeuw plaats maakte voor meer verdraagzaamheid en bescheidenheid. De bijeenkomst werd georganiseerd en gepresenteerd door Peter-Ben Smit, hoogleraar vanwege het Oud-Katholiek Seminarie aan de Univeriteit Utrecht. De vereniging Amstelodamum zal de teksten publiceren in haar maandblad.
Aanleiding: 1914-2014: 100 jaar Oud-Katholiek kerkgebouw
De aanleiding voor het symposium was het 100-jarig jubilëum van het kerkgebouw van de oud-katholieke parochie Amsterdam aan de Ruysdaelstraat 39. Het gebouw is een erkend rijksmonument. De Berlageleerling J.W.F. Hartkamp ontwierp het in de stijl van de Amsterdamse school. In 1914 werd het gewijd en in gebruik genomen.
In 2013 onderging het gebouw een uitvoerige binnenrestauratie. In de komende jaren zal het hoogaltaar gerestaureerd worden, samen met de beelden van de patroonheiligen en de communiebanken.
Voor contact en meer informatie: Peter-Ben Smit, p.b.a.smit@uu.nl