Mijn verhaal
Na de wondermooie dienst waarin we ’s morgens in Haarlem Tineke Tol, pastoorsvrouw in ruste, hebben uitgevaren, ben ik ’s avonds toch maar naar de Westermarkt gegaan, ik had per slot een ticket voor de KerkenNacht rondvaart gereserveerd, eigenlijk voor 3 p. maar m’n bejaarde Engelse gasten komen uiteindelijk later, dus dan maar alleen op pad! Zo wordt zo’n tocht ineens ook een beetje een pelgrimage.
Niet direct hoor, eigenlijk pas een dag later vallen dingen op hun plek, zo ook nu en dan ontstaat ineens dit verhaal…….
Het doel van de boottocht was om in vlot tempo een aantal oude kerken te bezoeken en wat mee te maken van de diverse activiteiten ter plaatse. Het ging dan om muziekoptredens, toneel en informatie die werd verstrekt over activiteiten en organisatie.
“Kerkennachtamsterdam 2013” werd geopend bij het Homomonument op de Westermarkt. Het verhaal was kort en we woeien bijna met z’n allen het water in met alle ballonnen, gele en rode! Een paar woorden bleven hangen: “in de Kerk zijn twee zaken het meest belangrijk: de mensen en de gebouwen”.
Die woorden klonken bekend. Later, bij het verhaal door een olijke, oudere, Amsterdamse geschiedenisleraar, op ieder moment dat de boot varend was begon ik me wat ongemakkelijk te voelen. Het gezelschap in de boot was gretig, wilde véél horen, vrijwel allemaal mensen van buiten de stad.
Toen Amsterdam in 1576 burgerlijk bestuur kreeg en in in één dag geheel protestants werd was de anti-paapse geest zo sterk dat er geen ruimte voor katholieke eredienst overbleef en n de bak ‘overtredingen’ belandde……
Maar de Tolerantie, het Amsterdamse handelsmerk, bleef stug overeind, aldus de verteller op de rondvaartboot. Niks geen schuilkerken! Kijk maar naar gebouwen als de synagogen bij het Waterlooplein of naar de Hugenoten in de Weteringbuurt. Als nieuwe immigranten c.q. religieuze vluchtelingen maar veel geld meebrachten en de stad deden groeien mocht alles, dat was gewoon de Amsterdamse handelsgeest. Het zorgde er ook voor dat Amsterdam de redelijk tolerante, multiculturele samenleving werd, die het nog steeds is.
Allemaal waar, maar na twee uur begon ik me er wat ongemakkelijk bij te voelen. Ik probeerde er tussen te komen bij de landing bij de hermitage voor een bezoek aan de Corvershof (gebouwd met VOC winsten uit o.a. deslavenhandel). Het lukte nauwelijks. Bij het verhaal over de Amstelhof (nu de Hermitage) gebouwd door ‘rijke kooplieden’ haakte ik af. Het verhaal werd goed verteld met de nodige grappen en grollen, er werd gretig geluisterd, maar ik miste iets..
Ik was ‘elders’, ik ‘keek’ nog naar de woorden bij de start van KerkenNacht Amsterdam op de Westermarkt. De relatie tussen de woorden kerk, mensen, gebouwen. Ik ben voldoende oud- katholiek om dan toch direct te denken aan schuilkerken. Zo ging het ook in Amsterdam: de oud-katholieken kregen een plekje in een door het Burgerlijk Bestuur ‘genaast’ oud klooster in de Bethaniendwarsstraat en verhuisden later naar de Brouwersgracht.
En dat was/werd een échte Oud-Katholieke schuilkerk, compleet met een indrukwekkend lange marmeren gang. Indrukwekkend, maar hij moest wel minstens 1 x per week geschrobd en gedweild worden! Een bezigheid voor de inwonende huishoudster of klopje. Toen later de oud-katholieke pastoors mochten huwen werd de klus feilloos doorgeschoven naar de nieuwe pastoorsvrouw.
Toen ik zover was ‘afgedwaald’ was ik ineens terug in de uitvaartdienst van Tineke Tol. Ik was getroffen door de met liefde geschikte theekopjes op Tineke’s kist, geen standaard ritueel beeld bij uitvaarten. Maar zo passend en zo nieuw. Het klopte feilloos met haar eigen opvatting over de rol van een pastoorsvrouw.
Haar gastvrijheid en haar ondersteunende bezoek aan jonge pastoorsvrouwen worden nog steeds met liefde herinnerd. Met marmeren gangen had ze ook ervaring maar daar piepte ze niet over…. Dat deed je gewoon.
Maar ik had nog iets gemist in dat verhaal op de boot.
Kerkgebouwen zijn toch per definitie “schuilkerken” en dat is toch geen scheldnaam ? Ze zijn de schuilplaats voor mensen die even een rustplek of veiligheid zoeken in onze wereld, een plek waar ze ‘mogen zijn‘ zoals ze zijn?
Na nog een verregend bezoek aan de Corvershof ben ik nog meegevaren naar de aanlegsteiger van Krasnapolski, de groep ging verder te voet naar de Oude Kerk, ik ben naar huis gewandeld. Er was nog veel om over na te denken….
Cijfers achteraf: in totaal waren er die nacht in Nederland 600 kerkgebouwen open.
Ze werden door 150.000 mensen bezocht. (Trouw 24-6-2013)
door Femmy Janson Oosterhagen