Preek op zondag 24 juli 2011 in de Oud-Katholieke Kerk, Amsterdam
Ass. Pastoor Peter-Ben Smit
Lezingen:
Eerste schriftlezing 1 Koningen 3, 5-12
Graduale Psalm 119, 121-128
Tweede schriftlezing Romeinen 8, 26-30
Evangelie Matteüs 13, 31-35; 44-49
In de +Naam van de Vader, de Zoon, en de Heilige Geest. Amen.
Gemeente,
Een kindertekening? Of wat is het, dat u op uw liturgiebladje vindt? Naast de icoon van de opstanding, de kleurige afbeelding, bedoel ik?
Misschien heeft u zich dit afgevraagd, wellicht lichtelijk geïrriteerd, want mooi is de afbeelding nu niet bepaald. De tekst erbij is ook lastig ontcijferen.
Het is een eeuwenoude spotprent. Wat u ziet, is een man met een ezelskop, die aan een kruis hangt, en een ander mannetje, dat één hand uitgestrekt heeft naar de figuur aan het kruis. De tekst is in het Grieks en luidt: Alexamenos aanbidt zijn god. Wie dit eeuwen geleden in een romeinse muur kraste, had blijkbaar een kennis, die Christen was, deze Alexamenos, en wilde met diens geloof de spot drijven. Wie gelooft er nu in een god, die gekruisigd is? Een god hoort toch machtig en verheven te zijn , en zeker niet vernederd aan een kruis te hangen. Stelt u zich deze graffito naast de meesterwerken van de grieks-romeinse kunst voor: wie aan een god met een prachtig figuur zoals Apollo of Hercules gelooft, wat kan die met een gekruisigde beginnen?
Dat er toch een hele beweging van mensen, christenen, ontstond, die wel deze gekruisigde als God vereerden, is tenminste opmerkelijk. Tegelijkertijd: wij zijn de erfgenamen van deze beweging.
Ik zeg dit alles als inleiding op het thema van vandaag: de opstanding. De opstanding laat zich namelijk pas volledig interpreteren, wanneer meebedacht wordt, dat het de opstanding van een gekruisigde is, en de opstanding dient ook steeds in het licht gezien te worden van de beweging, de gemeenschap, die zij in het leven riep: de kerk. Ik kom hier zo op terug. Eerst is het goed, er kort op in te gaan, wat vroege christenen zo ongeveer geloofden over de opstanding.
Wanneer u de nieuwetestamentische geschriften doorleest, zult u zien, dat de volgelingen van Jezus aan de ene kant totaal verbijsterd waren over de opstanding van hun gekruisigde vriend en leraar, aan de andere kant heerst er ook geen enkele twijfel over, dat zij dit heel realistisch verstonden: hij, die dood was, leeft weer en tegelijkertijd ook als het ingrijpen God’s ten gunste van Jezus, met grote consequenties voor het eigen leven. Ze zeiden namelijk niet: leuk voor Jezus, maar wat schietten wij ermee op, maar: dit is overweldigend, onze hele wereld staat nu op zijn kop.
Onze hele wereld staat nu op z’n kop. Dat geldt eigenlijk erg letterlijk. Want de opstanding van Jezus Christus, zo vond bijvoorbeeld Paulus, was veel meer dan een geïsoleerd wonder. Het was eigenlijk het begin van de vernieuwing van de gehele schepping naar God’s bedoeling. De nieuwe hemel en de nieuwe aarde, waarin alle lijd en onrecht uitgewist zou zijn, was in Jezus als gekomen en in zijn opstanding voor een stuk werkelijkheid geworden. Want was de opstanding van precies een onschuldig ter dood veroordeelde rechtvaardige niet bij uitstek het teken van God’s vernieuwende ingrijpen in deze wereld? En als dat zo is, dan had de opstanding van Jezus ook consequenties voor het leven van zijn volgelingen, eigenlijk voor de gehele schepping en haar bewoners: de vernieuwing ervan was eigenlijk al gekomen, nu ging het erom, ook als bewonders van die nieuwe wereld te leven!
De opstanding van Jezus is daarmee meer dan een wonder, het is het vernieuwende ingrijpen van God in de schepping, dat de gehele schepping, ook ons, betreft. Deze alles omvattende dimensie van de opstanding ziet u overigens afgebeeld op de icoon op uw blaadje: Jezus verenigt daar de mensen in de onderwereld, gesymboliseerd door Adam en Eva, die hij uit hun sarcofagen trekt, met hemzelf en de rest van de vernieuwde mensheid. De opstanding van Jezus is hier brandpunt van nieuw leven, dat de gehele schepping ontvangt.
De gehele schepping betreft het, ja, maar vooral diegenen, die te lijden hebben onder het onrecht en de dood, die in deze wereld heersen. Niets maakt dit duidelijker dan de opstanding van de gekruisigde Jezus van Nazareth. God kiest juist hem, juist het slachtoffer, het slachtoffer, dat zelfs nog instond voor recht en gerechtigheid in deze wereld, juist hem, de vernederde en aan het kruis gemartelde, juist hem kiest God als het brandpunt van de vernieuwing van de schepping. Het gaat om de schepping als geheel, zeker, maar de opstanding van de slachtoffers staat centraal. De persoon, die de graffito van de man met de ezelskop aan het kruis had precies dit niet begrepen: de opstanding is juist die van het slachtoffer, en daar is niets ezelsachtigs aan, dan is een teken van God’s gerechtigheid.
Als u terugdenkt aan de gebeurtenissen van deze week, dan ligt het voor de hand, de slachtoffers van de moordpartij en aanslag in Noorwegen, juist met de gekruisigde te identificeren. Misschien ook de dader zelfs, misleid of verward als hij misschien geweest is. De opstanding is een protest, juist tegen zulke gebeurtenissen, en kan, als daar in diepste rouw, treurnis, en verwarring plaats voor is, ook een teken van hoop zijn.
Hier bovenuit, boven het nieuws dat het “nieuws” haalt – en andere themas verdringt, bijvoorbeeld dat een hongersnood in Oost Afrika dreigt –, heeft de opstanding ook gevolgen voor het “kleine nieuws”, voor het eigen leven. Wanneer juist de slachtoffers, degenen, die moeten lijden, het brandpunt van God’s vernieuwing van de schepping is, dan doen precies diegenen er toe, die lijden. Het eigen lijd en leed, of het nu geleden onrecht is, of fysiek of geestelijk lijden, de opstanding heeft ook die dimensies. De dimensie van het onrecht is al genoemd, maar de dimensie van het lichamelijk lijden en ook psychisch leed doet er toe: Jezus, zo bericht het Nieuwe Testament is met lijf en ziel verrezen. Lijf en ziel, doen er blijkbaar toe, ook deze dimensie van het menselijk bestaan is blijkbaar voor God van groot belang.
Met dit alles op de achtergrond, sluit ik me graag aan bij de verering van precies de gekruisigde en verrezen Jezus van Nazareth, of anderen het nu ezelachtig vinden of niet. Die het begin van een nieuwe schepping is, die aangeeft, dat het brandpunt van God’s handelen bij de lijdenden en de slachtoffers is, die bij hen begint als het om een nieuwe hemel en aarde gaat. Dat is opstanding, meer dan een wonder: God’s handelen ten gunsten van iedereen, die onder het onrecht en de dood in deze wereld lijdt.
Amen.