Boekbespreking
Nomade door Ayaan Hirsi Ali, Uitgeverij Augustus, Amsterdam/Antwerpen 2010.
Wie herinnert ze zich niet? Die legendarische, welhaast bijbelse woorden van Ayaan Hirsi Ali in mei 2006 bij de onthulling van haar ‘ware identiteit’: ‘ik ben Ayaan, de dochter van Hirsi, die de zoon is van Magan, de zoon van Isse, de zoon van Guleid …’.
Eerder was in het televisieprogramma Zembla naar voren gebracht dat Ayaan Hirsi Ali bij haar komst naar Nederland haar geboortedatum en achternaam had veranderd. Dat zij, als zovelen, aan haar vluchtverhaal had gemorreld en om andere dan de aangegeven redenen naar Nederland was gevlucht. Het werd de trigger voor een uiterst genânte politieke vertoning, waarin uiteindelijk toch kon worden verhinderd dat Hirsi Ali door ijzeren Rita statenloos werd gemaakt. Hirsi Ali kon haar Nederlandse paspoort behouden, maar had, met het oog op haar veiligheid, inmiddels besloten Nederland voor de Verenigde Staten te verruilen. Bij haar afscheid van de Tweede Kamer ontving ze, ook van critici, cadeautjes en de drie gebruikelijke klapzoenen op de wang. Opnieuw was ze de nomade die ze altijd al was geweest.
Hirsi Ali’s laatste boek, Nomade, bevat het meeslepende verhaal van een uitzonderlijk begaafde, soeverein handelende Somalische vluchtelinge. Het autobiografische begin ervan zuigt je meteen naar binnen. Het bevat het ontroerende afscheid van haar stervende vader en de beschrijving van de lotgevallen van haar familieleden: moeder, broer Mahad en zus Haweya, neven en nichten. Het bevat ook een aangrijpende brief aan haar grootmoeder, de vrouw die ervoor zorgde dat zij als meisje werd besneden. Met die brief neemt Hirsi Ali afscheid van de oude tradities waar haar grootmoeder voor stond. Daarin bekent ze zich ook tot haar mission statement om zich van die tradities te bevrijden en zich in te spannen ook haar ‘mede-nomaden’ hiertoe te bekeren. Maar gemakkelijk maakt Hirsi Ali het zichzelf hierbij niet. Het derde deel van Nomade laat zien dat de overgang naar Nederland bepaald geen sinecure was. Dat levert soms tragikomische verhalen op. Over de omgang met geld bijvoorbeeld.
Eenmaal in het bezit van de A-status en een eigen bankrekening waren Hirsi Ali en haar flatgenoot in een feeststemming. Dure gordijnen, vloerkleden en meubels werden aangeschaft en schulden hoopten zich op. Hoe kon het ook anders: tevoren wist Hirsi Ali nog niet wat een portemonnee eigenlijk was. Ze stopte de flappen gewoon weg waar het haar uitkwam, onoverzichtelijk in een van haar zakken.
Moslims bekeren? Nomade is een prachtig ontroerend boek dat de lezer een blik gunt in de binnenkant van Hirsi Ali’s vluchtverhaal en de vrouwonderdrukkende elementen uit de islamitische cultuur van Somalische vluchtelingen. Maar het venijn zit hem, wat mij betreft, in de staart, in het laatste hoofdstuk waarin zij haar aanbevelingen doet. Daarin schetst ze hoe zij in juni 2007 met Antoine Bodar in Rome dineerde. Overal in Europa, zo constateerde zij in gesprek met Bodar, staan kerken leeg of worden zij tot appartementencomplexen, kantoren of zelfs kroegen omgebouwd, terwijl moskeeën als paddenstoelen uit de grond schieten. Zou niet de kerk de ideologische kracht bij uitstek kunnen zijn om moslims in Europa te helpen assimileren? Sterker nog, is het niet zo dat de meeste moslims eigenlijk op zoek zijn naar de verlossende God van het christendom? Zouden kerken hun inspanningen daarom niet beter kunnen richten ‘op de bekering van zoveel mogelijk moslims tot het christendom, door hen bekend te maken met een God die heilige oorlogen afwijst en uit liefde voor de mens Zijn Zoon heeft gezonden om voor alle zondaars te sterven’? Met name voor de gematigde protestantse denominaties in Amerika zou hierin, volgens Hirsi Ali, een belangrijke rol zijn weggelegd. Of de Amerikaanse context haar tot deze zienswijze heeft geïnspireerd blijft gissen, maar het lijkt mij een onzalig plan. Want er is ook een ander perspectief mogelijk, zoals dat van de Britse opperrabijn Jonathan Sacks, waarin, zonder dat wederzijdse kritiek overigens wordt uitgesloten, menswaardige verscheidenheid wordt beaamd.
Antje van der Hoek
remonstrants predikant in Haarlem
Bron: Adrem augustus 2010
(overgenomen van de website van Zinprofiel)